Dier

Diere behoort tot Animalia, een van vyf (of soms ses) biologiese koninkryke. Dit word ook Metazoa genoem. Diere is oor die algemeen veelsellige, eukariotiese organismes wat ander organismes eet vir voeding. Die meeste diere kan in die een of ander stadium van hul lewe onafhanklik en spontaan beweeg.

Diere Tydperk: Cryogenium – tans, 670–0 m. jaar gelede PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Wetenskaplike klassifikasie
Domein:	Eukaryota
(geen rang):	Unikonta
(geen rang):	Obazoa
(geen rang):	Opisthokonta
(geen rang):	Holozoa
(geen rang):	Filozoa
Koninkryk:	Animalia Linnaeus, 1758
Onderkoninkryke
Sien teks
Sinonieme
Metazoa Choanoblastaea Gastrobionta Zooaea Euanimalia Animalae

Diere bestaan reeds van die Prekambrium (PreЄ) af, maar die meeste bekende dierefilums het tydens die Kambriese ontploffing, sowat 542 miljoen jaar gelede, in die fossielrekord verskyn. Diere kan oor die algemeen in gewerweldes en ongewerweldes verdeel word. Gewerweldes het ’n ruggraat en maak minder as 5% van alle dierespesies uit. Dit sluit in visse, amfibieë, reptiele, voëls en soogdiere. Die res is ongewerweldes; hulle het nie ’n ruggraat nie. Dit sluit in weekdiere (mossels, oesters, seekatte, pylinkvisse, slakke); geleedpotiges (insekte, spinnekoppe, skerpioene, krappe, krewe, garnale); ringwurms (erdwurms, bloedsuiers), rondewurms, platwurms, neteldiere (jellievisse, seeanemone, korale), ribkwalle en sponsdiere.

Die studie van diere word dierkunde of soölogie genoem.

Etimologie

Die naam "Animalia" kom van die Latynse animalis, wat beteken "het asem", "het ’n siel" of "lewende wese". Die Afrikaanse woord "dier" sluit oor die algemeen mense uit – gewoonlik word soogdiere en ander gewerweldes bedoel. Die biologiese definisie verwys na alle lede van die koninkryk Animalia – so uiteenlopend soos sponse, jellievisse, insekte en mense.

Geskiedenis van klassifikasie

Carl Linnaeus is bekend as die vader van moderne taksonomie.

Aristoteles het die lewende wêreld in diere en plante verdeel, en Carl Linnaeus het die eerste hiëragiese klassifikasie ingestel. In Linnaeus se oorspronklike skema was diere een van drie koninkryke, en dit is verdeel in Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves en Mammalia. Sedertdien is die laaste vier verenig onder die filum Chordata.

In 1874 het Ernst Haeckel die diereryk in twee subkoninkryke verdeel: Metazoa (meerselliges) en Protozoa (eenselliges). Die Protozoa is later na die koninkryk Protista geskuif, en Metazoa word nou beskou as ’n sinoniem vir Animalia.

Eienskappe

Diere het verskeie eienskappe wat hulle van ander lewensvorme onderskei. Hulle is eukarioties en meersellig, wat hulle onderskei van bakterieë en die meeste Protista-organismes. Hulle is heterotrofies (verorber ander organismes vir voeding) en verteer kos gewoonlik in ’n interne kamer, wat hulle onderskei van plante en alge. Hulle verskil ook van plante, alge en swamme deurdat hulle nie rigiede selwande het nie.

Alle diere is beweeglik,al is dit net in sekere lewenstadiums. By die meeste gaan embrio's deur ’n blastulastadium (’n kiemblasiestadium wanneer die embrio die vorm het van 'n sfeer waarvan die wand uit een sellaag bestaan), ’n eienskap wat eie aan diere is.

Struktuur

Met ’n paar uitsonderings, soos die sponse, het diere liggame wat uit verskillende soorte weefsel bestaan. Dit sluit in spiere, wat kan saamtrek en beweging beheer, en senuwees, wat seine stuur en verwerk. Daar is ook gewoonlik ’n interne spysverteringskamer met een of twee openinge.

Alle diere het eukariotiese selle, omring deur ’n kenmerkende ekstrasellulêre matriks, wat bestaan uit kollageen en elastiese glukoproteïene. Dit kan verkalk wees om strukture soos skulpe, bene en sponsnaalde te vorm. Tydens ontwikkeling vorm dit ’n relatief buigbare raamwerk waarop selle kan rondbeweeg en reorganiseer kan word, en dit maak ingewikkelde strukture moontlik. In teenstelling hiermee het ander meersellige organismes, soos plante en swamme, selle wat op plek gehou word deur selwande, en hulle ontwikkel so deur progressiewe groei.

Voortplanting en ontwikkeling

Sommige spesies landslakke gebruik "liefdespyltjies" as ’n vorm van seksuele seleksie.

Byna alle diere is gewikkel in die een of ander vorm van seksuele voortplanting. Hulle vervaardig haploïede gamete deur meiose. Die kleiner, beweeglike gamete is spermselle en die groter, onbeweeglike gamete is eierselle. Hulle smelt saam en vorm sigote, wat in nuwe individue ontwikkel.

Baie diere kan ook aseksueel voortplant. Dit kan geskied deur middel van partenogenese, waar bevrugte eierselle geproduseer word sonder paring, knopvorming of verdeling.

Manlike sjimpansees bly dikwels in die gemeenskap waarin hulle gebore word, terwyl wyfies by ander groepe aansluit.

’n Sigoot ontwikkel aanvanklik in ’n hol sfeer, wat ’n blastula genoem word; dit ondergaan herrangskikking en differensiasie. In sponse swem blastulalarwes na ’n nuwe ligging en ontwikkel in ’n nuwe spons. In die meeste ander groepe ondergaan die blastula ’n meer ingewikkelde herrangskikking. Dit vorm eers ’n invaginasie en dan ’n gastrula met ’n spysverteringskamer en twee aparte kiemlae – ’n eksterne ektoderm en ’n interne endoderm. In die meeste gevalle ontwikkel daar ook ’n mesoderm tussenin. Hierdie kiemlae differensieer dan om weefsel en organe te vorm.

Vermyding van inteling

By seksuele voortplanting lei inteling (met ’n nabye familielid) gewoonlik tot ’n afname in biologiese gehalte, soos die voorkoms van ’n vroeë dood by sekere spesies. Diere het verskeie maniere ontwikkel om inteling te vermy en uitkruising te bevorder. Sjimpansees gebruik byvoorbeeld verspreiding om te voorkom dat nabye familielede paar; individuele diere versprei na verskillende groepe en weg van die groep waarin hulle gebore is.

In verskeie spesies paar wyfies met verskillende mannetjies en bring dus kleintjies voort van ’n hoër genetiese gehalte. Dit gebeur veral by wyfies wat ’n paartjie gevorm het met ’n mannetjie van swak genetiese gehalte, soos ’n nabye familielid.

Kos- en energiebronne

Diere is heterotrofies, wat beteken hulle eet ander organismes, direk of indirek. Hulle word gewoonlik ook verder verdeel in groepe soos karnivore, herbivore, omnivore en parasiete.

Predasie is ’n biologiese interaksie waar ’n roofdier (’n heteretroof wat jag) sy prooi (die organisme wat aangeval word) eet. ’n Roofdier het dalk of dalk nie sy prooi doodgemaak voordat hy dit eet, maar die daad van predasie lei gewoonlik daartoe dat die prooi doodgemaak word. Die ander belangrike kosbron is dooie organiese materiaal. Dit is soms moeilik om tussen dié twee voedingsvorme te onderskei – soos wanneer ’n parasiet ’n gas-organisme eet en dan sy eiers daarop lê sodat sy kleintjies die verrottende karkas kan eet. Druk wat hulle op mekaar uitoefen, lei dikwels tot ’n evolusie-resies tussen die jagter en prooi, en dit lei tot verskeie evolusie-aanpassings in albei.

Die meeste diere gebruik die energie van sonlig direk of indirek deur plante of plantvretende diere te eet. Fotosintese in plante omskep die energie van sonlig in chemiese energie in die vorm van eenvoudige suikers (byvoorbeeld glukose). Hierdie suikers word dan gebruik as die boustene vir plantgroei. Wanneer ’n dier die plante vreet, of diere vreet wat die plante gevreet het, verkry hulle hul energie daaruit. Die energie help die dier groei en gee hom die energie om te beweeg.

Diere wat naby hidrotermiese of koue bronne op die seebodem voorkom, is nie van die energie van sonlig afhanklik nie. In plaas daarvan vorm chemosintetiese Archaea en bakterieë die basis van die voedselketting.

Oorsprong en fossielrekord

Dunkleosteus was ’n 10 m lange prehistoriese vis.

Daar word algemeen geglo diere het binne die groep eukariote met sweephare (flagella) ontstaan. Hul naaste bekende verwante wat steeds bestaan, is die Choanoflagellatea (kraagsweepdiertjies) waarvan die morfologie ooreenstem met dié van die koanosiete (kraagselle) van sekere sponse.

Molekulêre studies plaas diere in ’n supergroep genaamd Opisthokonta, wat ook Choanoflagellatea, die swamme en ’n paar klein parasitiese protiste insluit. Die naam kom van die ligging van die flagellum aan die agterkant van beweeglike selle, soos by die meeste diere se spermselle, terwyl ander eukariote se flagellum gewoonlik aan die voorkant is.

Die eerste fossiele wat dalk dié van diere is, is uit die Proterosoïese Eon en het voorgekom in 665 miljoen jaar oue rotse in die Trezona-formasie van Suid-Australië. Daar word geglo die fossiele was van vroeë sponsdiere.

Die volgende moontlike dierefossiele was uit die einde van die Prekambrium, sowat 610 miljoen jaar gelede, en is bekend as die Ediacariese biota. Dit is egter moeilik om ’n verband te vind met latere fossiele. Sommige was dalk voorlopers van moderne filums, hulle kon aparte groepe gewees het of was dalk glad nie diere nie.

Die meeste bekende filums maak hul verskyning min of meer op dieselfde tyd in die Kambrium-periode, sowat 542 miljoen jaar gelede. Dit is steeds onbekend of dié gebeurtenis, bekend as die Kambriese ontploffing, veroorsaak is deur ’n vinnige differensiasie tussen verskillende groepe en of dit was vanweë ’n verandering in toestande wat fossilering moontlik gemaak het.

Sommige paleontoloë dink diere het lank voor die Kambriese ontploffing ontstaan, dalk reeds ’n miljard jaar gelede. Spoorfossiele soos voetspore en gate uit die Tonium-periode wat ontdek is, dui op die moontlike teenwoordigheid van tripoblastiese wurms (met drie kiemlae), omtrent so groot (sowat 5 mm breed) en kompleks soos erdwurms.

Aan die begin van die Tonium sowat ’n miljard jaar gelede was daar ’n afname in die verskeidenheid van stromatoliete, wat dalk daarop dui dat weidiere hul verskyning gemaak het aangesien stromatoliet-verskeidenheid toegeneem het nadat weidiere uitgesterf het met die Perm-Trias- en die Ordovisium-Siluur-uitwissing. Dit het weer afgeneem kort nadat die weidierbevolking herstel het. Die ontdekking dat soortgelyke spore vandag geskep word deur die reusagtige, eensellige protis Gromia sphaerica, werp egter ’n skadu oor die vertolking van die fossiele as bewyse van ’n vroeë evolusie van diere.

Groepe diere

Beide tradisionele morfologiese en moderne molekulêre filogenetiese ontledings dui op ’n groot evolusionêre oorgang van diere sonder ’n bilaterale simmetrie (Porifera, Ctenophora, Cnidaria en Placozoa) na dié wat wel bilateraal simmetries is (Bilateria). Laasgenoemde word verder geklassifiseer in óf Deuterostomia (waarby die eerste opening van die spysverteringstelsel die anus word en die tweede een die mond) óf Protostomia (waarby die mond eerste gevorm word). Die verwantskap tussen diere sonder ’n bilaterale simmetrie word betwis, maar alle diere met ’n bilaterale simmetrie vorm vermoedlik ’n monofiletiese groep. Die huidige begrip van die verwantskap tussen die groot groepe diere word deur die volgende kladogram opgesom:

	Choanozoa Choanoflagellatea Animalia Porifera Placozoa Ctenophora Cnidaria Bilateria Deuterostomia Protostomia Ecdysozoa Lophotrochozoa

Diere sonder bilaterale simmetrie

Verskeie dierefilums word gekenmerk deur die afwesigheid van bilaterale simmetrie en daar word geglo hulle het vroeg in die evolusie uit ander diere ontwikkel. Die sponse (Porifera) het vermoedelik eerste ontwikkel en word beskou as die oudste dierefilum. Hulle het nie die komplekse organisasie wat in die meeste ander filums aangetref word nie. Hul selle is gedifferensieer, maar in die meeste gevalle nie in aparte soorte weefsel georganiseer nie. Sponse neem gewoonlik voedingstowwe in deur water deur gaatjies in te trek. ’n Reeks studies van 2008 tot 2015 ondersteun egter die mening dat Ctenophora, of die ribkwalle, die basale lyn van diere is. Dié bevinding is omstrede, want dit dui daarop dat sponse dalk nie so primitief is nie, en ander navorsers meen dit is ’n statistieke ongerymdheid.

’n Oranje olifantoorspons, Agelas clathrodes, voor en twee korale, Iciligorgia schrammi en Plexaurella nutans, agter.

Filums soos Ctenophora en Cnidaria, wat seeanemone, korale en jellievisse insluit, is radiaal (straalsgewys) simmetries en het spysverteringskamers met een opening wat as mond én anus dien. Albei het verskillende soorte weefsel, maar dit is nie in organe georganiseer nie. Daar is net twee hoofkiemlae, die ektoderm en endoderm, met net verstrooide selle tussenin. Daarom word dié diere soms "diploblasties" genoem.

Daar word nou geglo die Myxozoa, mikroskopiese parasiete wat aanvanklik as Protozoa beskou is, het binne Cnidaria ontwikkel.

Diere met bilaterale simmetrie

Alle ander diere vorm ’n monofiletiese groep wat Bilateria genoem word. Hulle is meestal bilateraal simmetries en het dikwels ’n gespesialseerde kop met voedings- en sintuiglike organe. Die liggaam is triploblasties – dit beteken al drie kiemlae is goed ontwikkel – en weefsel vorm afsonderlike organe. Die spysverteringskanaal het twee openinge, ’n mond en ’n anus, en daar is ’n interne holte bekend as ’n seloom (of buikholte) of pseudoseloom (skynbuikholte). Daar is uitsonderings op al hierdie eienskappe.

Genetiese studies het ons begrip van die verhouding tussen die diere in Bilateria aansienlik verander. Dit lyk of die meeste tot twee groot stambome behoort: Deuterostomia en Protostomia; laasgenoemde sluit in die Ecdysozoa en Lophotrochozoa. Die Chaetognatha is aanvanklik as Deuterostomia geklassifiseer, maar onlangse molekulêre studies het dié groep geëien as ’n basale Protostomia-lyn.

Daar is ook ’n paar klein groepe diere met bilaterale simmetrie met relatief kriptiese morfologie waarvan die verwantskap met ander diere nog nie baie duidelik is nie. So het onlangse molekulêre studies Acoelomorpha en Xenoturbella geëien as behorende tot ’n monofiletiese groep, maar daar is weinig ooreenstemming oor of die groep binne Deuterostomia ontwikkel het, en of dit ’n sustergroep van alle ander diere met bilaterale simmetrie (Nephrozoa) verteenwoordig. Ander groepe met onsekere verwantskap sluit Rhombozoa en Orthonectida in. Een filum, Monoblastozoa, is in 1892 deur ’n wetenskaplike beskryf, maar tot dusver was daar geen verdere bewys dat dit bestaan nie.

Deuterostomia en Protostomia

Twee winterkoninkies van die spesie Malurus cyaneus.

Deuterostomia verskil in verskeie opsigte van Protostomia. Diere van albei groepe het ’n volledige spysverteringstelsel. By laasgenoemde groep ontwikkel die eerste opening wat in die embrio verskyn, in die mond en die tweede opening in die anus. In eersgenoemde groep ontwikkel die openinge andersom. By die meeste Protostomia vul selle eenvoudig die binnekant van die gastrula in om die mesoderm te vorm, maar by Deuterostomia vorm dit deur die invaginasie van die endoderm. Deuterostomia-embrio's ondergaan radiale kliewing (verdeling) en Protostomia spirale kliewing.

Dit alles dui daarop dat Deuterostomia en Protostomia twee aparte, monofiletiese stambome is. Die belangrikste filums van Deuterostomia is Echinodermata en Chordata. Eersgenoemde is radiaal simmetries en uitsluitlik seediere, soos seesterre, seekastaiings en seekomkommers. Chordata word deur die gewerweldes, diere met rugstringe, oorheers. Dit sluit in visse, amfibieë, reptiele, voëls en soogdiere.

Deuterostomia sluit ook Hemichordata, of die kraagdraers, in. Hoewel hulle nie vandag juis volop is nie, behoort die belangrike fossiele graptoliete dalk tot hierdie groep.

Ecdysozoa

Geelvlerknaaldekokers, Sympetrum flaveolum.

Die Ecdysozoa behoort tot Protostomia en is genoem na die algemene eienskap van groei deur vervelling. Dit sluit die grootste dierefilum, die Arthropoda, in en bevat insekte, spinnekoppe, krappe, ens. Al dié diere se liggaam is in herhalende segmente verdeel wat gewoonlik in pare voorkom. Twee kleiner filums, Onychophora en Tardigrada, is nabye verwante en deel dié eienskappe. Ecdysozoa sluit ook die Nematoda, of rondewurms, in wat dalk die tweede grootste dierefilum is. Rondewurms is meestal mikroskopies en kom voor in feitlik elke omgewing waar daar water is. ’n Paar is belangrike parasiete. Kleiner filums wat aan hulle verwant is, is Nematomorpha, of die perdehaarwurms, Kinorhyncha, Priapulida en Loricifera. Hierdie groepe het ’n klein buikholte, wat ’n skynbuikholte genoem word.

Die wingerdslak Helix pomatia.

Lophotrochozoa

Lophotrochozoa, wat binne die groep Protostomia ontwikkel het, sluit twee van die mees suksesvolle dierefilums in, Mollusca en Annelida. Eersgenoemde, wat die tweede grootste dierefilum is volgens spesies wat beskryf is, bevat diere soos slakke, mossels en pylinkvisse; laasgenoemde die gesegmenteerde wurms, soos erdwurms en bloedsuiers. Hierdie twee groepe is lank as nou verwant beskou omdat hulle soortgelyke larwes het, maar Annelida is as nader aan Arthropoda beskou omdat albei gesegmenteer is. Nou word hulle beskou as die resultaat van saamlopende (maar onafhanklike) evolusie vanweë baie morfologiese en genetiese verskille tussen die twee filums.

Lophotrochozoa sluit ook Nemertea, of die snoerwurms, Sipuncula en verskeie filums in wat ’n sirkel tentakels met trilhare om die mond het.

Platyzoa sluit die filum Platyhelminth, of die platwurms, in. Hulle is eers as van die mees primitiewe Bilateria beskou, maar dit lyk nou of hulle uit meer komplekse voorouers ontwikkel het. Die groep bevat ’n paar parasiete, soos suigwurms and lintwurms. Platwurms het nie ’n seloom of buikholte nie, nes hul naaste verwante, die mikroskopiese Gastrotricha. Die ander Platyzoa-filums is meestal mikroskopies en het skynbuikholtes. Die belangrikste groep is Rotifera, of die raderdiertjies, wat algemeen in wateromgewings voorkom. Hulle sluit ook Acanthocephala, Gnathostomulida, Micrognathozoa en moontlik Cycliophora in. Hierdie groepe het almal komplekse kake en behoort tot die filum Gnathifera.

Getal bestaande spesies

Diere kan in die algemeen in twee breë groepe verdeel word: gewerweldes (diere met ’n ruggraat) en ongewerweldes (sonder ’n ruggraat). Die helfte van alle gewerweldes wat beskryf is, is visse. Driekwart van alle ongewerweldes wat beskryf is, is insekte. Die volgende lys is van die bestaande spesies wat beskryf is vir elke groot subgroep van diere, soos beraam vir die IUBN-rooilys van bedreigde spesies, 2014.3.

Die getal spesies volgens elke filum van die diereryk.

Groep	Beeld	Subgroep	Geraamde getal spesies
Gewerweldes		Visse	32 900
		Amfibieë	7 302
		Reptiele	10 038
		Voëls	10 425
		Soogdiere	5 513
	Totale gewerwelde spesies: 66 178
Ongewerweldes		Insekte	1 000 000
		Weekdiere	85 000
		Skaaldiere	47 000
		Korale	2 000
		Spinnekopagtiges	102 248
		Fluweelwurms	165
		Koningkrappe	4
	Ander	68 658
	Totale ongewerwelde spesies: 1 305 075
Totale dierespesies: 1 371 253

Meer as 95% van alle dierespesies in die wêreld wat beskryf is, is ongewerweldes.

Kladogram

Die Metazoa (diere) is verwant aan die swamme (Fungi) en het uit dieselfde groep eensellige eukariote ontstaan: die Ophistokonta. 'n Vereenvoudigde kladogram sien so uit:

Opisthokonta	Fungi Holozoa Ichthyospora Filozoa Filasterea Choanozoa Choanoflagellatea Animalia Ctenophora Porifera Placozoa Cnidaria Bilateria

Sien ook

• Biologiese klassifikasie
• Etologie
• Groot vyf
• Klein vyf diere
• Onmoontlike vyf

Verwysings

1. Cresswell, Julia (2010). The Oxford Dictionary of Word Origins (2nd uitg.). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-954793-7. 'having the breath of life', from anima 'air, breath, life'.
2. "Animal". The American Heritage Dictionary (4de). (2006). Houghton Mifflin Company. 
3. Calisher, CH (2007). "Taxonomy: what's in a name? Doesn't a rose by any other name smell as sweet?". Croatian Medical Journal. 48 (2): 268–270. PMC 2080517. PMID 17436393.
4. Linnaeus, Carl (1758). Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (in Latyn) (10de uitg.). Holmiae (Laurentii Salvii). vanaf die oorspronklike op 10 Oktober 2008. Besoek op 22 September 2008.
5. Haeckel, Ernst (1874). Anthropogenie oder Entwickelungsgeschichte des menschen (in Duits). Leipzig. p. 202.
6. (Hutchins 2003)
7. (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Augustus 2013. Besoek op 30 September 2007.
8. Bergman, Jennifer. "Heterotrophs". vanaf die oorspronklike op 29 Augustus 2007. Besoek op 30 September 2007.
9. Douglas, Angela E.; Raven, John A. (Januarie 2003). "Genomes at the interface between bacteria and organelles". Philosophical Transactions of the Royal Society B. 358 (1429): 5–17, discussion 517–8. doi:10.1098/rstb.2002.1188. PMC 1693093. PMID 12594915.
10. Davidson, Michael W. "Animal Cell Structure" (in Engels). vanaf die oorspronklike op 10 Mei 2020. Besoek op 20 September 2007.
11. Saupe, S. G. "Concepts of Biology" (in Engels). vanaf die oorspronklike op 28 April 2020. Besoek op 30 September 2007.
12. Minkoff, Eli C. (2008). Barron's EZ-101 Study Keys Series: Biology (2nd, revised uitg.). Barron's Educational Series. p. 48. ISBN 978-0-7641-3920-8.
13. WAT aanlyn, VivA (intekening benodig)
14. Adam-Carr, Christine; Hayhoe, Christy; Hayhoe, Douglas; Hayhoe, Katharine (2010). Science Perspectives 10. Nelson Education Ltd. ISBN 978-0-17-635528-9.
15. Alberts, Bruce; Johnson, Alexander; Lewis, Julian; Raff, Martin; Roberts, Keith; Walter, Peter (2002). Molecular Biology of the Cell (4th uitg.). New York: Garland Science. Besoek op 2015-03-23.
16. (Sangwal 2007)
17. Becker, Wayne M. (1991). The world of the cell. Benjamin/Cummings. ISBN 978-0-8053-0870-9.
18. Koene, J. M. (2006). "Tales of two snails: sexual selection and sexual conflict in Lymnaea stagnalis and Helix aspersa". Integrative and Comparative Biology. 46 (4): 419–429. doi:10.1093/icb/icj040. PMID 21672754.
19. Knobil, Ernst (1998). Encyclopedia of reproduction, Volume 1. Academic Press. p. 315. ISBN 978-0-12-227020-8.
20. Schwartz, Jill (2010). Master the GED 2011 (w/CD). Peterson's. p. 371. ISBN 978-0-7689-2885-3.
21. Hamilton, Matthew B. (2009). Population genetics. Wiley-Blackwell. p. 55. ISBN 978-1-4051-3277-0.
22. Adiyodi, K. G.; Hughes, Roger N.; Adiyodi, Rita G. (Julie 2002). Reproductive Biology of Invertebrates, Volume 11, Progress in Asexual Reproduction. Wiley. p. 116.
23. Kaplan (2008). GRE exam subject test. Kaplan Publishing. p. 233. ISBN 978-1-4195-5218-2.
24. Tmh (2006). Study Package For Medical College Entrance Examinations. Tata McGraw-Hill. p. 6.22. ISBN 978-0-07-061637-0.
25. Ville, Claude Alvin; Walker, Warren Franklin; Barnes, Robert D. (1984). General zoology. Saunders College Pub. p. 467. ISBN 978-0-03-062451-3.
26. Hamilton, William James; Boyd, James Dixon; Mossman, Harland Winfield (1945). Human embryology: (prenatal development of form and function). Williams & Wilkins. p. 330.
27. Philips, Joy B. (1975). Development of vertebrate anatomy. Mosby. p. 176. ISBN 978-0-8016-3927-2.
28. The Encyclopedia Americana: a library of universal knowledge, Volume 10. Encyclopedia Americana Corp. 1918. p. 281.
29. Romoser, William S.; Stoffolano, J. G. (1998). The science of entomology. WCB McGraw-Hill. p. 156. ISBN 978-0-697-22848-2.
30. Ralls K, Ballou J (April 1982). "Effect of inbreeding on juvenile mortality in some small mammal species". Lab. Anim. 16 (2): 159–66. doi:10.1258/002367782781110151. PMID 7043080.
31. Pusey A, Wolf M (1996). "Inbreeding avoidance in animals". Trends Ecol. Evol. (Amst.). 11 (5): 201–6. doi:10.1016/0169-5347(96)10028-8. PMID 21237809.
32. Petrie, M.; Kempenaers, B. (1998). "Extra-pair paternity in birds: Explaining variation between species and populations". Trends in Ecology and Evolution. 13 (2): 52–57. doi:10.1016/s0169-5347(97)01232-9. PMID 21238200.
33. Rastogi, V. B. (1997). Modern Biology. Pitambar Publishing. p. 3. ISBN 978-81-209-0496-5.
34. Levy, Charles K. (1973). Elements of Biology. Appleton-Century-Crofts. p. 108. ISBN 978-0-390-55627-1.
35. Begon, M., Townsend, C., Harper, J. (1996). Ecology: Individuals, populations and communities (3de uitg.). Blackwell Science, Londen. ISBN 0-86542-845-X, ISBN 0-632-03801-2, ISBN 0-632-04393-8.
36. predation. Britannica.com. Besoek op 2011-11-23.
37. Marchetti, Mauro; Rivas, Victoria (2001). Geomorphology and environmental impact assessment. Taylor & Francis. p. 84. ISBN 978-90-5809-344-8.
38. Allen, Larry Glen; Pondella, Daniel J.; Horn, Michael H. (2006). Ecology of marine fishes: California and adjacent waters. University of California Press. p. 428. ISBN 978-0-520-24653-9.
39. Gupta, P.K. Genetics Classical To Modern. Rastogi Publications. p. 26. ISBN 978-81-7133-896-2.
40. Garrett, Reginald; Grisham, Charles M. (2010). Biochemistry. Cengage Learning. p. 535. ISBN 978-0-495-10935-8.
41. New Scientist. IPC Magazines. 152 (2050–2055): 105. 1996.CS1 maint: untitled periodical (link)
42. Castro, Peter; Huber, Michael E. (2007). Marine Biology (7th uitg.). McGraw-Hill. p. 376. ISBN 978-0-07-722124-9.
43. "Monster fish crushed opposition with strongest bite ever" (in Engels). smh.com.au. vanaf die oorspronklike op 15 Desember 2017.
44. Campbell, Niel A. (1990). Biology (2nd uitg.). Benjamin/Cummings Pub. Co. p. 560. ISBN 978-0-8053-1800-5.
45. Richard R. Behringer; Alexander D. Johnson; Robert E. Krumlauf; Michael K. Levine; Nipam Patel; Neelima Sinha, reds. (2008). Emerging model organisms: a laboratory manual, Volume 1 (illustrated uitg.). Cold Spring Harbor Laboratory Press. p. 1. ISBN 978-0-87969-872-0.
46. Hall, Brian Keith; Hallgrímsson, Benedikt; Strickberger, Monroe W. (2008). Strickberger's evolution: the integration of genes, organisms and populations. Jones & Bartlett Learning. p. 278. ISBN 978-0-7637-0066-9.
47. Hamilton, Gina. Kingdoms of Life – Animals (ENHANCED eBook). Lorenz Educational Press. p. 9. ISBN 978-1-4291-1610-7.
48. Maloof, Adam C.; Rose, Catherine V.; Beach, Robert; Samuels, Bradley M.; Calmet, Claire C.; Erwin, Douglas H.; Poirier, Gerald R.; Yao, Nan; Simons, Frederik J. (17 Augustus 2010). "Possible animal-body fossils in pre-Marinoan limestones from South Australia". Nature Geoscience. 3 (9): 653–659. Bibcode:2010NatGe...3..653M. doi:10.1038/ngeo934. Pdf
49. Costa, James T.; Darwin, Charles (2009). The annotated Origin: a facsimile of the first edition of On the origin of species. Harvard University Press. p. 308. ISBN 978-0-674-03281-1.
50. Schopf, J. William (1999). Evolution!: facts and fallacies. Academic Press. p. 7. ISBN 978-0-12-628860-5.
51. Milsom, Clare; Rigby, Sue (2009). Fossils at a Glance. John Wiley and Sons. ISBN 978-1-4051-9336-8.
52. Campbell, Neil A.; Reece, Jane B. (2005). Biology (7de uitg.). Pearson, Benjamin Cummings. p. 526. ISBN 978-0-8053-7171-0.
53. Seilacher, Adolf; Bose, Pradip K.; Pfluger, Friedrich (2 Oktober 1998). "Triploblastic animals more than 1 billion years ago: trace fossil evidence from india". Science. 282 (5386): 80–83. Bibcode:1998Sci...282...80S. doi:10.1126/science.282.5386.80. PMID 9756480.
54. Matz, Mikhail V.; Frank, Tamara M.; Marshall, N. Justin; Widder, Edith A.; Johnsen, Sönke (9 Desember 2008). "Giant Deep-Sea Protist Produces Bilaterian-like Traces" (PDF). Current Biology. 18 (23): 1–6. doi:10.1016/j.cub.2008.10.028. PMID 19026540. (PDF) vanaf die oorspronklike op 16 Desember 2008. Besoek op 2008-12-05.
55. Reilly, Michael (20 November 2008). "Single-celled giant upends early evolution" (in Engels). MSNBC. vanaf die oorspronklike op 8 November 2019. Besoek op 5 Desember 2008.
56. Pisani, Davide; Pett, Walker; Dohrmann, Martin; Feuda, Roberto; Rota-Stabelli, Omar; Philippe, Hervé; Lartillot, Nicolas; Wörheide, Gert (2015-12-15). "Genomic data do not support comb jellies as the sister group to all other animals". Proceedings of the National Academy of Sciences (in Engels). 112 (50): 15402–15407. Bibcode:2015PNAS..11215402P. doi:10.1073/pnas.1518127112. ISSN 0027-8424. PMC 4687580. PMID 26621703.
57. Bhamrah, H. S.; Juneja, Kavita (2003). An Introduction to Porifera. Anmol Publications PVT. LTD. p. 58. ISBN 978-81-261-0675-2.
58. Sumich, James L. (2008). Laboratory and Field Investigations in Marine Life. Jones & Bartlett Learning. p. 67. ISBN 978-0-7637-5730-4.
59. Jessop, Nancy Meyer (1970). Biosphere; a study of life. Prentice-Hall. p. 428.
60. Sharma, N. S. (2005). Continuity And Evolution Of Animals. Mittal Publications. p. 106. ISBN 978-81-8293-018-6.
61. Dunn, Casey W.; Hejnol, Andreas; Matus, David Q.; Pang, Kevin; Browne, William E.; Smith, Stephen A.; Seaver, Elaine; Rouse, Greg W.; Obst, Matthias; Edgecombe, Gregory D.; Sørensen, Martin V.; Haddock, Steven H. D.; Schmidt-Rhaesa, Andreas; Okusu, Akiko; Kristensen, Reinhardt Møbjerg; Wheeler, Ward C.; Martindale, Mark Q.; Giribet, Gonzalo (April 2008). "Broad phylogenomic sampling improves resolution of the animal tree of life". Nature. 452 (7188): 745–9. Bibcode:2008Natur.452..745D. doi:10.1038/nature06614. PMID 18322464.
62. Ryan, Joseph F.; Pang, Kevin; Schnitzler, Christine E.; Nguyen, Anh-Dao; Moreland, R. Travis; Simmons, David K.; Koch, Bernard J.; Francis, Warren R.; Havlak, Paul (13 Desember 2013). "The Genome of the Ctenophore Mnemiopsis leidyi and Its Implications for Cell Type Evolution". Science. 342 (6164): 1242592. doi:10.1126/science.1242592. ISSN 0036-8075. PMC 3920664. PMID 24337300.
63. Moroz, Leonid L.; Kocot, Kevin M.; Citarella, Mathew R.; Dosung, Sohn; Norekian, Tigran P.; Povolotskaya, Inna S.; Grigorenko, Anastasia P.; Dailey, Christopher; Berezikov, Eugene (5 Junie 2014). "The ctenophore genome and the evolutionary origins of neural systems". Nature. 510 (7503): 109–114. Bibcode:2014Natur.510..109M. doi:10.1038/nature13400. ISSN 0028-0836. PMC 4337882. PMID 24847885.
64. Philippe, Hervé; Derelle, Romain; Lopez, Philippe; Pick, Kerstin; Borchiellini, Carole; Boury-Esnault, Nicole; Vacelet, Jean; Renard, Emmanuelle; Houliston, Evelyn (April 2009). "Phylogenomics Revives Traditional Views on Deep Animal Relationships". Current Biology. 19 (8): 706–712. doi:10.1016/j.cub.2009.02.052. ISSN 0960-9822. PMID 19345102.
65. Pick, K. S.; Philippe, H.; Schreiber, F.; Erpenbeck, D.; Jackson, D. J.; Wrede, P.; Wiens, M.; Alié, A.; Morgenstern, B. (September 2010). "Improved Phylogenomic Taxon Sampling Noticeably Affects Nonbilaterian Relationships". Molecular Biology and Evolution. 27 (9): 1983–1987. doi:10.1093/molbev/msq089. ISSN 0737-4038. PMC 2922619. PMID 20378579.
66. Nosenko, Tetyana; Schreiber, Fabian; Adamska, Maja; Adamski, Marcin; Eitel, Michael; Hammel, Jörg; Maldonado, Manuel; Müller, Werner E. G.; Nickel, Michael (1 April 2013). "Deep metazoan phylogeny: When different genes tell different stories". Molecular Phylogenetics and Evolution. 67 (1): 223–233. doi:10.1016/j.ympev.2013.01.010. PMID 23353073.
67. Langstroth, Lovell; Langstroth, Libby (2000). Newberry, Todd (red.). A Living Bay: The Underwater World of Monterey Bay. University of California Press. p. 244. ISBN 978-0-520-22149-9.
68. Safra, Jacob E. (2003). The New Encyclopædia Britannica, Volume 16. Encyclopædia Britannica. p. 523. ISBN 978-0-85229-961-6.
69. Kotpal, R. L. Modern Text Book of Zoology: Invertebrates. Rastogi Publications. p. 184. ISBN 978-81-7133-903-7.
70. Chang, E. Sally; Neuhof, Moran; Rubinstein, Nimrod D.; Diamant, Arik; Philippe, Hervé; Huchon, Dorothée; Cartwright, Paulyn (1 Desember 2015). "Genomic insights into the evolutionary origin of Myxozoa within Cnidaria". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112 (48): 14912–14917. Bibcode:2015PNAS..11214912C. doi:10.1073/pnas.1511468112. ISSN 0027-8424. PMC 4672818. PMID 26627241.
71. Marlétaz, Ferdinand; Martin, Elise; Perez, Yvan; Papillon, Daniel; Caubit, Xavier; Lowe, Christopher J.; Freeman, Bob; Fasano, Laurent; Dossat, Carole (8 Augustus 2006). "Chaetognath phylogenomics: a protostome with deuterostome-like development". Current Biology. 16 (15): R577–R578. doi:10.1016/j.cub.2006.07.016. ISSN 0960-9822. PMID 16890510.
72. Hejnol, A.; Obst, M.; Stamatakis, A.; Ott, M.; Rouse, G. W.; Edgecombe, G. D. (2009). "Assessing the root of bilaterian animals with scalable phylogenomic methods". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 276: 4261–4270. doi:10.1098/rspb.2009.0896. PMC 2817096. PMID 19759036.
73. Philippe, H.; Brinkmann, H.; Copley, R. R.; Moroz, L. L.; Nakano, H.; Poustka, A. J.; Wallberg, A.; Peterson, K. J.; Telford, M. J. (2011). "Acoelomorph flatworms are deuterostomes related to Xenoturbella". Nature. 470 (7333): 255–258. Bibcode:2011Natur.470..255P. doi:10.1038/nature09676. PMC 4025995. PMID 21307940.
74. Edgecombe, G. D.; Giribet, G.; Dunn, C. W.; Hejnol, A.; Kristensen, R. M.; Neves, R. C.; Rouse, G. W.; Worsaae, K.; Sørensen, M. V. (2011). "Higher-level metazoan relationships: Recent progress and remaining questions". Organisms Diversity & Evolution. 11 (2): 151–172. doi:10.1007/s13127-011-0044-4.
75. Rouse, Greg W.; Wilson, Nerida G.; Carvajal, Jose I.; Vrijenhoek, Robert C. (2016-02-03). "New deep-sea species of Xenoturbella and the position of Xenacoelomorpha". Nature. 530 (7588): 94–97. Bibcode:2016Natur.530...94R. doi:10.1038/nature16545. PMID 26842060. Besoek op 2016-02-03.
76. Cannon, Johanna T.; Vellutini, Bruno C.; Smith III, Julian.; Ronquist, Frederik; Jondelius, Ulf; Hejnol, Andreas (2016-02-03). "Xenacoelomorpha is the sister group to Nephrozoa". Nature. 530 (7588): 89–93. Bibcode:2016Natur.530...89C. doi:10.1038/nature16520. PMID 26842059. Besoek op 2016-02-03.
77. Gone Missing, circa 1892
78. Peters, Kenneth E.; Walters, Clifford C.; Moldowan, J. Michael (2005). The Biomarker Guide: Biomarkers and isotopes in petroleum systems and Earth history. 2. Cambridge University Press. p. 717. ISBN 978-0-521-83762-0.
79. Safra, Jacob E. (2003). The New Encyclopædia Britannica, Volume 1; Volume 3. Encyclopædia Britannica. p. 767. ISBN 978-0-85229-961-6.
80. Valentine, James W. (Julie 1997). "Cleavage patterns and the topology of the metazoan tree of life". PNAS. The National Academy of Sciences. 94 (15): 8001–8005. Bibcode:1997PNAS...94.8001V. doi:10.1073/pnas.94.15.8001. PMC 21545. PMID 9223303.
81. Hyde, Kenneth (2004). Zoology: An Inside View of Animals. Kendall Hunt. p. 345. ISBN 978-0-7575-0997-1.
82. Alcamo, Edward (1998). Biology Coloring Workbook. The Princeton Review. p. 220. ISBN 978-0-679-77884-4.
83. Holmes, Thom (2008). The First Vertebrates. Infobase Publishing. p. 64. ISBN 978-0-8160-5958-4.
84. Rice, Stanley A. (2007). Encyclopedia of evolution. Infobase Publishing. p. 75. ISBN 978-0-8160-5515-9.
85. Tobin, Allan J.; Dusheck, Jennie (2005). Asking about life. Cengage Learning. p. 497. ISBN 978-0-534-40653-0.
86. Simakov, Oleg; Kawashima, Takeshi; Marlétaz, Ferdinand; Jenkins, Jerry; Koyanagi, Ryo; Mitros, Therese; Hisata, Kanako; Bredeson, Jessen; Shoguchi, Eiichi (26 November 2015). "Hemichordate genomes and deuterostome origins". Nature. 527 (7579): 459–465. Bibcode:2015Natur.527..459S. doi:10.1038/nature16150. ISSN 0028-0836. PMC 4729200. PMID 26580012.
87. Safra, Jacob E. (2003). The New Encyclopædia Britannica, Volume 19. Encyclopædia Britannica. p. 791. ISBN 978-0-85229-961-6.
88. Dawkins, Richard (2005). The Ancestor's Tale: A Pilgrimage to the Dawn of Evolution. Houghton Mifflin Harcourt. p. 381. ISBN 978-0-618-61916-0.
89. Prewitt, Nancy L.; Underwood, Larry S.; Surver, William (2003). BioInquiry: making connections in biology. John Wiley. p. 289. ISBN 978-0-471-20228-8.
90. Schmid-Hempel, Paul (1998). Parasites in social insects. Princeton University Press. p. 75. ISBN 978-0-691-05924-2.
91. . The Scottish Association for Marine Science. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Julie 2006. Besoek op 2007-11-19.
92. Russell, Bruce J. (Writer), Denning, David (Writer). (2000). Branches on the Tree of Life: Annelids [VHS]. BioMEDIA ASSOCIATES.
93. Eernisse, Douglas J.; Albert, James S.; Anderson, Frank E. (1 September 1992). "Annelida and Arthropoda are not sister taxa: A phylogenetic analysis of spiralean metazoan morphology". Systematic Biology. 41 (3): 305–330. doi:10.2307/2992569. JSTOR 2992569.
94. Kim, Chang Bae; Moon, Seung Yeo; Gelder, Stuart R.; Kim, Won (September 1996). "Phylogenetic Relationships of Annelids, Molluscs, and Arthropods Evidenced from Molecules and Morphology". Journal of Molecular Evolution. New York: Springer. 43 (3): 207–215. doi:10.1007/PL00006079. PMID 8703086.
95. Collins, Allen G. (1995). The Lophophore. University of California Museum of Paleontology. Besoek op 2015-03-23.
96. Gilson, Étienne (2004). El espíritu de la filosofía medieval. Ediciones Rialp. p. 384. ISBN 978-84-321-3492-0.
97. Ruiz-Trillo, Iñaki; Riutort, Marta; Littlewood, D. Timothy J.; Herniou, Elisabeth A.; Baguña, Jaume (19 Maart 1999). "Acoel Flatworms: Earliest Extant Bilaterian Metazoans, Not Members of Platyhelminthes". Science. 283 (5409): 1919–1923. Bibcode:1999Sci...283.1919R. doi:10.1126/science.283.5409.1919. PMID 10082465.
98. Todaro, Antonio. "Gastrotricha: Overview". Gastrotricha: World Portal (in Engels). University of Modena & Reggio Emilia. vanaf die oorspronklike op 28 April 2020. Besoek op 26 Januarie 2008.
99. Kristensen, Reinhardt Møbjerg (Julie 2002). "An Introduction to Loricifera, Cycliophora, and Micrognathozoa". Integrative and Comparative Biology. 42 (3): 641–651. doi:10.1093/icb/42.3.641. PMID 21708760.
100. The World Conservation Union. 2014. IUCN Red List of Threatened Species, 2014.3. Summary Statistics for Globally Threatened Species. Table 1: Numbers of threatened species by major groups of organisms (1996–2014).
101. The origin of Metazoa: a unicellular perspective Arnau Sebé-Pedrós, Bernard M. Degnan, Iñaki Ruiz-Trillo Nature Reviews Genetics (2017)

Bibliografie

• Nielsen, Claus (2012). Animal Evolution: Interrelationships of the Living Phyla (3rd uitg.). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-960602-3.AS1-onderhoud: ref=harv (link)
• Schmidt-Nielsen, Knut (1997). Animal Physiology: Adaptation and Environment (5th uitg.). Cambridge University Press. ISBN 0-521-57098-0.
• Magloire, Kim (2004). Cracking the AP Biology Exam, 2004–2005 Edition. The Princeton Review. ISBN 978-0-375-76393-9.AS1-onderhoud: ref=harv (link)
• Sangwal, Keshra (2007). Additives and crystallization processes: from fundamentals to applications. John Wiley and Sons. ISBN 978-0-470-06153-4.AS1-onderhoud: ref=harv (link)
• Hutchins, Michael (2003). Grzimek's Animal Life Encyclopedia (2nd uitg.). Detroit: Gale. ISBN 0-7876-5777-8.AS1-onderhoud: ref=harv (link)
• Holmes, Thom (2008). The First Vertebrates. Infobase Publishing. ISBN 978-0-8160-5958-4.AS1-onderhoud: ref=harv (link)

Eksterne skakels

• Tree of Life Project
• Animal Diversity Web. Databasis met diere, klassifikasie, foto's en inligting
• Wikispecies het meer inligting verwant aan Dier
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Dier.
• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir dier.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia