| Era | Periode | Epog | Tyd gelede (in miljoen jaar) |
|---|---|---|---|
| Kainosoïkum | Kwartêr | Holoseen | 0 - 0,0117 |
| Pleistoseen | 0,0117 - 2,588 | ||
| Neogeen | Plioseen | 2,588 - 5,333 | |
| Mioseen | 5,333 - 23,03 | ||
| Paleogeen | Oligoseen | 23,03 - 33,9 | |
| Eoseen | 33,9 - 56,0 | ||
| Paleoseen | 56,0 - 65,5 | ||
| Mesosoïkum | Kryt | Laat | ouer |
Die Paleogeen is die eerste geologiese periode van die Kainosoïese Era en strek van die einde van die laaste periode van die Mesosoïese Era, die Kryt, sowat 66 miljoen jaar gelede tot die begin van die Neogeen sowat 23,03 miljoen jaar gelede. Dit word veral gekenmerk deur die feit dat soogdiere ontwikkel het van relatief klein, eenvoudige vorme in groot, uiteenlopende diere ná die Kryt-Paleogeen-uitwissing wat ’n einde aan die vorige Krytperiode gebring het.
Dié periode bestaan uit drie epogs: die Paleoseen, Eoseen en Oligoseen. Die einde van die Poleoseen (55,5/54,8 miljoen jaar) word gekenmerk deur een van die belangrikste tydperke van verandering tydens die Kainosoïkum wat oseaan- en atmosferiese sirkulasie ontwrig en gelei het tot die uitwissing van talle seediere en ’n verandering in soogdiere.
Klimaat en geografie
Die klimaat op aarde het tydens die Paleogeen verander van warm en vogtig tot kouer en droër. Dié neiging duur vandag nog voort, hoewel dit van tyd tot tyd afgewissel word met warmer tydperke. Dit is gedeeltelik veroorsaak deur die Antarktiese Ringoseaan (Engels: Antarctic Circumpolar Current), ’n seestroom in die Suidelike Yssee wat ooswaarts om Antarktika loop en seewater se temperatuur laat daal het.
Die kontinente het in die Paleogeen al hoe nader aan hul huidige posisies geskuif. Indië het teen Asië gebots en die Himalaja gevorm. Die Atlantiese Oseaan het jaarliks met ’n paar sentimeter wyer geword. Afrika het noord beweeg tot teen Europa, terwyl Suid-Amerika nader aan Noord-Amerika geskuif het. Australië het geskei geraak van Antarktika en in Suidoos-Asië se rigting beweeg.
Flora en fauna
Soogdiere het ’n groot diversifikasie ondergaan. Ná die Kryt-Paleogeen-uitwissing wat gelei het tot die uitsterwing van nie-vlieënde dinosourusse, het hulle ontwikkel in die meeste van die moderne soogdiere van vandag. Sommige het in groot diere ontwikkel wat die land oorheers het, terwyl ander aangepas het by see- en lugomgewings. Sommige soogdiere het hulle gewend tot ’n lewe in bome en die primate geword waarvan die mens afstam. Voëls het ook toegeneem ná die uitwissing van die pterosourusse.
Nadat die aarde afgekoel het, was tropiese plante minder en beperk tot streke naby die ewenaar. Bladwisselende plante het algemener geraak en kon die seisoenale klimaat wat nou oor die wêreld heen geheers het, beter oorleef. Een van die grootste gebeurtenisse in die plantlewe in dié tyd was die ontwikkeling van die eerste grasspesies. Hulle het uitgebrei en nuwe ekologiese omgewings geskep wat vandag as savannes en prêries bekend is. Dié graslande het baie van die woude vervang omdat hulle beter kon oorleef in die droër klimaat wat tipies was van baie streke in dié tyd.
Verwysings
- Robert W. Meredith, Jan E. Janecka, John Gatesy, Oliver A. Ryder, Colleen A. Fisher, Emma C. Teeling, Alisha Goodbla, Eduardo Eizirik, Taiz L. L. Simão, Tanja Stadler, Daniel L. Rabosky, Rodney L. Honeycutt, John J. Flynn, Colleen M. Ingram, Cynthia Steiner, Tiffani L. Williams, Terence J. Robinson, Angela Burk-Herrick, Michael Westerman, Nadia A. Ayoub, Mark S. Springer, William J. Murphy. 2011. Impacts of the Cretaceous Terrestrial Revolution and KPg extinction on mammal diversification. Science 334:521-524.
Eksterne skakels
- Paleogeen-mikrofossiele
- Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Paleogeen.
- Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Paleogeen.