Tielman Johannes de Villiers Roos (8 Mei 1879 - 28 Maart 1935) was 'n advokaat, regter, politikus en Suid-Afrikaanse minister van justisie vanaf 1924 tot 1929.
| Tielman Johannes de Villiers Roos | |
Adv. Tielman Roos en 'n karikatuur van hom deur D.C. Boonzaier | |
Suid-Afrikaanse Minister van Justisie | |
| Ampstermyn 1924 – 1929 | |
| Eerste minister | Barry Hertzog |
|---|---|
| Voorafgegaan deur | Nicolaas de Wet |
| Opgevolg deur | Oswald Pirow |
Persoonlike besonderhede | |
| Gebore | 8 Mei 1879 |
| Sterf | 28 Maart 1935 |
| Politieke party | Suid-Afrikaanse Party Nasionale Party |
Hy is in 1879 in Kaapstad gebore en as regsgeleerde opgelei. In 1902 verhuis hy na die destydse Transvaal waar hy leier van die Nasionale Party word vandaf die stigting van die party van 7 tot 9 Januarie 1914. Hy was altyd sterk republikeins in sy politieke beskouing.
Danksy sy bemiddeling het kol. Frederic Creswell en genl. Barry Hertzog in 1922 onderhandelings begin wat uiteindelik gelei het tot 'n koalisie tussen die Arbeidersparty en die Nasionale Party, die sogenaamde Pakt-regering wat aan bewind was van 17 Junie 1924 tot die samewerking van die Suid-Afrikaanse Party en die Nasionale Party vanaf 1933 wat op 5 Desember 1934 uitgeloop het op die stigting van die Verenigde Suid-Afrikaanse Nasionale Party.
Roos was Volksraadslid vir Lichtenburg van 1915 tot 1929 en minister van justisie in die eerste Pakt-regering. Hy was in 1929 verantwoordelik vir die "Swart Manifes" wat die verkiesing op 18 Junie 1929 as die sogenaamde Swartgevaar-verkiesing gekenmerk het.
Hy het kort daarna uit die politiek getree weens swak gesondheid en is in die verkiesingsjaar benoem tot appèlregter. Roos het in 1932 tot die politiek teruggekeer met 'n opsienbare toespraak oor die noodsaaklikheid om af te stap van die goudstandaard. Dit het die Pakt-regering laat wankel en uiteindelik tot samesmelting tussen die N.P. en die S.A.P. gelei.
Roos het sy hand egter ietwat oorspeel met die stigting van die Sentrale Party op 12 Mei 1934, 'n politieke party wat sy steun moes konsolideer. Die party het, voor sy stigting, aan die verkiesing van 17 Mei 1933 deelgeneem, die 20 kandidate kon net 23 723 stemme kry om slegs twee kandidate verkies te kry, waarvan die een die oudste seun van pres. F.W. Reitz, Hjalmar Reitz, was. Die party ontbind egter op 9 Maart 1935 weens 'n gebrek aan steun en omdat hy uit die koalisieregering gelaat is.
Bronne Wysig
- Brits, J.P.: Tielman Roos - Vergete 'Leeu van die Noode'. In: Lantern. Tydskrif vir Kuns, Kennis en Kultuur. Jaargang XXX, nr. 1, Desember 1980
- Saunders, Christopher C. (raadgewende red.), An Illustrated Dictionary of South African History, Ibis Books and Editorial Services BK, Sandton, 1994.
- Scannell, J.P., Die Afrikaanse Kernensiklopedie, Nasionale Boekhandel Beperk, Kaapstad (et. al.), 1965.
- Cameron, Trewhella (hoofred.), Nuwe Geskiedenis van Suid-Afrika, Human & Rousseau, Kaapstad en Pretoria, 1986.
- Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa, Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978.
- Mostert, J.P.C., Politieke Partye in Suid-Afrika, Instituut vir Eietydse Geskiedenis, U.O.V.S., Bloemfontein, 1986.