Die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (NAVO; Engels: North Atlantic Treaty Organization, NATO; Frans: Organisation du traité de l'Atlantique nord, OTAN) is 'n militêre bondgenootskap wat tot stand gekom het met die ondertekening van die Noord-Atlantiese Verdrag op 4 April 1949. Die organisasie se hoofkantoor is in Brussel in België geleë. Die organisasie het 'n stelsel van gemeenskaplike verdediging daargestel waar die lidlande instem om mekaar te verdediging in geval van 'n aanval deur 'n eksterne party. Hierdie verdrag het 'n militêre bondgenootskap gesluit wat later die Westerse Europese Unie sou word. Die NAVO het tans 31 lidlande en die amptelike tale is Engels en Frans.
Lidlande
Kandidaatlande (MAP)
Belowe uitnodiging
Geen lidmaatskap beplan
Houding oor toetreding onbekend
Geskiedenis
Begin van die organisasie
Die Verdrag van Brussel wat op 17 Maart 1948 tussen België, Nederland, Luxemburg, Frankryk en die Verenigde Koninkryk onderteken is, word allerweë as die voorloper van die NAVO verdrag beskou. Die deelname van die Verenigde State is egter as nodig geag om as teenvoeter te dien vir die militêre mag van die Sowjetunie en daarom is samesprekings feitlik onmiddellik na die ondertekening van bogenoemde verdrag begin. Hierdie samesprekinge het gelei tot die stigting van die Noord-Atlantiese Verdrag wat op 4 April 1949 onderteken is. Dit het die lande van die Brusselse verdrag ingesluit asook die Verenigde State, Kanada, Portugal, Italië, Noorweë, Denemarke en Ysland. Drie jaar later op 18 Februarie 1952 het Griekeland en Turkye ook aangesluit. Die insluiting van Wes-Duitsland op 9 Mei 1955 is as 'n beduidende keerpunt in die geskiedenis van die Europese kontinent beskryf deur die destydse Minister van Buitelandse sake van Noorweë, Halvard Lange. Die stap het inderdaad gelei tot die sluiting van die Warskouverdrag, wat op 14 Mei 1955 deur die Sowjetunie en sy sattelietstate onderteken is. Sodoende is die twee kante van die Koue Oorlog afgebaken.
Begin van die Koue Oorlog
NAVO-eenheid is vroeg in sy bestaan bedreig tydens Charles de Gaulle se presidentskap van Frankryk vanaf 1958 en later. De Gaulle het beswaar aangeteken teen die Verenigde State se oorheersende rol in die organisasie en wat hy beskou het as 'n spesiale verhouding tussen die Verenigde State en die Verenigde Koninkryk. In 'n memorandum wat de Gaulle aan President Dwight D. Eisenhower en Eerste Minister Harold Macmillan gestuur het op 17 September 1958, het hy vertoë gerig vir die skepping van 'n drieledige direktoraat wat Frankryk op 'n gelyke grondslag as die Verenigde State en die Verenigde Koninkryk sou plaas en ook dat die geografiese gebiede van belang uitgebrei moes word na wêrelddele wat vir Frankryk van belang was, soos onder andere Algerië, waar Frankryk in 'n teeninsurgensieveldtog betrokke was en waarvoor hulle NAVO ondersteuning wou hê.
De Gaulle het die antwoord onbevredigend gevind en begin om 'n onafhanklike verdedigingsmag vir sy land te bou. Op 11 Maart 1959 het Frankryk sy Middelandse vloot vanuit NAVO-bevel onttrek; drie maande later het de Gaulle die plasing van buitelandse kernwapens op Franse grondgebied verban. Dit het daartoe gelei dat die Verenigde State in 1967 tweehonderd militêre vliegtuie onttrek het en die beheer van tien lugmagbasisse, wat hulle sedert 1950 beheer het, weer aan die Franse te oorhandig.
Frankryk het ook intussen begin werk aan 'n onafhanklike kernprogram. Frankryk het hulle eerste kernwapen op 13 Februarie 1960 getoets.
Ten spyte van Frankryk se solidariteit met die res van NAVO tydens die Kubaanse missielkrisis in 1962, het de Gaulle voortgegaan met sy strewe na 'n onafhanklike verdedigingsmag en Frankryk se Atlantiese- en Engelse Kanaalvloot vanuit NAVO-bevelstrukture verwyder. In 1966 is alle Franse gewapende magte vanuit NAVO-bevel verwyder en is alle nie-Franse NAVO-troepe gevra om Frankryk te verlaat.
Frankryk het egter 'n lid van NAVO gebly en het in 1995 weer by NAVO se Militêre Komitee aangesluit en werksverhoudinge met NAVO se militêre strukture versterk.
Die skepping van NAVO het dit noodsaaklik gemaak dat militêre tegnologie gestandaardiseer moes word en dat daar 'n eenvormige strategie, deur Bevel-, Beheer- en Kommunikasiesentrums ontwikkel moes word. Daar is gevolglik 'n standaardisasie ooreenkoms gesluit. Die 7.62x51 NAVO rondte is toe onder andere in die 1950's as 'n standaard rondte vir gewere van NAVO-lande in gebruik geneem. Fabrique Nationale se FAL het toe die mees gewilde 7.62 NAVO geweer in Europa geword en diens gedoen tot in die vroeë 1980's. Vliegtuie se bevelseine is ook gestandaardiseer sodat NAVO-vliegtuie op enige NAVO-basis sou kon land.
Lidlande
| Datum | Geskiedenis van die lidmaatskap van die NAVO | No. |
|---|---|---|
| 4 April 1949 | België, Denemarke, Frankryk, Italië, Kanada, Luxemburg, Nederland, Noorweë, Portugal, Verenigde Koninkryk, Verenigde State, Ysland | 12 |
| 18 Februarie 1952 | Griekeland en Turkye | 14 |
| 6 Mei 1955 | Wes-Duitslanda | 15 |
| 30 Mei 1982 | Spanje | 16 |
| 12 Maart 1999 | Hongarye, Pole en Tsjeggië | 19 |
| 29 Maart 2004 | Bulgarye, Estland, Letland, Litaue, Roemenië, Slowakye en Slowenië | 26 |
| 1 April 2009 | Albanië en Kroasië | 28 |
| 5 Junie 2017 | Montenegro | 29 |
| 27 Maart 2020 | Noord-Masedonië | 30 |
| 4 April 2023 | Finland | 31 |
a Op 3 Oktober 1990 het die deelstate of Länder van die voormalige Duitse Demokratiese Republiek tot die voormalige Bondsrepubliek Duitsland toegetree en outomaties deel van die NAVO geword.
Kandidaatlande
Huidige kandidaatlande is Bosnië en Herzegowina en Swede, moontlike kandidaatlande is Georgië en Oekraïne.
Sekretaris-generaals
- Jens Stoltenberg (Noorweë) sedert 1 Oktober 2014
- Anders Fogh Rasmussen (Denemarke) 1 Augustus 2009 – 30 September 2014
- Jaap de Hoop Scheffer (Nederland) 1 Januarie 2004 – 31 Julie 2009
- Alessandro Minuto Rizzo (Italië) 17 Desember 2003 – 31 Desember 2003
- George Robertson (Verenigde Koninkryk) 14 Oktober 1999 – 17 Desember 2003
- Javier Solana (Spanje) 5 Desember 1995 – 6 Oktober 1999
- Sergio Balanzino (Italië) 20 Oktober 1995 – 5 Desember 1995
- Willy Claes (België) 17 Oktober 1994 – 20 Oktober 1995
- Sergio Balanzino (Italië) 13 Augustus 1994 – 17 Oktober 1994
- Manfred Wörner (Duitsland) 1 Julie 1988 – 13 Augustus 1994
- Peter Carington (Verenigde Koninkryk) 25 Junie 1984 – 1 Julie 1988
- Joseph Luns (Nederland) 1 Oktober 1971 – 25 Junie 1984
- Manlio Giovanni Brosio (Italië) 1 Augustus 1964 – 1 Oktober 1971
- Dirk Stikker (Nederland) 21 April 1961 – 1 Augustus 1964
- Paul-Henri Spaak (België) 16 Mei 1957 – 21 April 1961
- Hastings Ismay (Verenigde Koninkryk) 4 April 1952 – 16 Mei 1957
Spitsberade
NAVO-lidlande
Kandidaatlande
Individuele vennootskapsaksieplan
Vennootskap vir Vrede
Mediterrane dialoog
Istanboelse samewerkingsinisiatief
Wêreldwye vennote
- 17 September 1949: Stigting in Washington, D.C. (Verenigde State)
- 16 – 19 Desember 1957: Parys (Frankryk)
- 26 Junie 1974: Brussel (België)
- 29 – 30 Mei 1975: Brussel (België)
- 10 – 11 Mei 1977: Londen (Verenigde Koninkryk)
- 30 – 31 Mei 1978: Washington, D.C. (Verenigde State)
- 9 – 10 Junie 1982: Bonn (Duitsland)
- 21 November 1985: Brussel (België)
- 2 – 3 Maart 1988: Brussel (België)
- 29 – 30 Mei 1989: Brussel (België)
- 4 Desember 1989: Brussel (België)
- 5 – 6 Julie 1990: Londen (Verenigde Koninkryk)
- 7 – 8 November 1991: Rome (Italië)
- 10 – 11 Januarie 1994: Brussel (België)
- 27 Mei 1997: Parys (Frankryk)
- 8 – 9 Julie 1997: Madrid (Spanje)
- 22 – 25 April 1999: Washington, D.C. (Verenigde State)
- 13 Junie 2001: Brussel (België)
- 28 Mei 2002: Rome (Italië)
- 21 – 22 November 2002: Praag (Tsjeggië)
- 28 – 29 Junie 2004: Istanboel (Turkye)
- 22 Februarie 2005: Brussel (België)
- 28 – 29 November 2006: Riga (Letland)
- 2 – 4 April 2008: Boekarest (Roemenië)
- 3 – 4 April 2009: Baden-Baden (Duitsland), Kehl am Rhein (Duitsland) en Straatsburg (Frankryk)
- 19 – 20 November 2010: Lissabon (Portugal)
- 21 – 22 Mei 2012: Chicago (Verenigde State)
- 4 – 5 September 2014: Newport (Verenigde Koninkryk)
- 8 – 9 Julie 2016: Warskou (Pole)
- 25 Mei 2017: Brussel (België)
- 11–12 Julie 2018: Brussel (België)
- 3–4 Desember 2019: Watford (Verenigde Koninkryk)
- 14 Junie 2021: Brussel (België)
- 24 Maart 2022: Brussel (België)
- 29–30 Junie 2022: Madrid (Spanje)
- 11–12 Julie 2023: Vilnius (Litaue)
Verwysings
- (en) "A Star is Born". NATO. Besoek op 4 April 2023.
- (en) "NATO Secretary General". NATO. Besoek op 4 April 2023.
Eksterne skakels
| Wikimedia Commons bevat media in verband met NAVO. |