Leipzig (Duits: [ˈlaɪ̯pt͡sɪç], ) is die grootste stad in die Duitse deelstaat Sakse aan die Pleißerivier, 145 kilometer suidwes van Berlyn, met meer as 'n halfmiljoen inwoners. Saam met die stad Halle vorm dit 'n metropolitaanse gebied en maak ook deel uit van die sogenaamde Sachsendreieck (Driehoek van Sakse) met drie groot stedelike agglomerasies – naas Leipzig-Halle word Chemnitz-Zwickau en Dresden hierby gereken. Danksy sterker bevolkingsgroei in die vroeë 21ste eeu het Leipzig by Bremen verbygesteek om die tiende grootste stad in Duitsland te word.
| Leipzig | |
|---|---|
| Kaart | Wapen |
| Vlag | |
| Land | Duitsland |
| Deelstaat | Sakse |
| Koördinate | 51°20′N 12°22′O / 51.333°N 12.367°O |
| Stigting | Omstreeks 900 |
| Oppervlakte: | |
| - Totaal | 297,8 vk km |
| Hoogte bo seevlak | 113 m |
| Bevolking: | |
| - Totaal (31 Desember 2020) | 597 493 |
| - Bevolkingsdigtheid | 2 006/vk km |
| Tydsone | UTC +1 (MET) |
| - Somertyd | UTC +2 (MEST) |
| Burgemeester | Burkhard Jung (SPD) |
| Amptelike webwerf | www.leipzig.de |
Die naam van die stad is afgelei van die Slawiese Lipsk of "Plek van lindebome". Lipsk is ook die Sorbiese naam van Leipzig. Sedert die 19de eeu dra die stad die poëtiese bynaam "Klein-Parys" of "Pleiß-Athene".
Geskiedenis
Die oudste bekende Slawiese nedersetting in die gebied van Leipzig dateer uit die tydperk omtrent 900. Duitse setlaars het die stad in die jaar 1015 digby 'n Slawiese dorpie (Lipsk) gestig. Thietmar van Merseburg berig in sy Chronikon VII, 25 van die "urbs Libzi". Die nedersetting het vinnig gegroei en in die jaar 1165 stadstatus en die voorreg om as 'n markstad op te tree gekry.
Danksy die strategiese ligging by die kruispunt van twee ou handelroetes, die Via Regia en die Via Imperrii, het Leipzig in die middeleeue tot 'n welvarende stad ontwikkel. Die universiteit van Leipzig (Latyn: Alma mater Lipsiensis) is in 1409 as die tweede oudste in Duitsland gestig.
Die kasteel Pleißenburg was in 1519 die toneel van die historiese Dispuut van Leipzig tussen Martin Luther en Johannes Eck, een van die bekendste teenstanders van die reformasie. In 1539 het Leipzig die Lutherse geloof aangeneem.
Danksy die straatbeligting, wat reeds in die jaar 1701 ingevoer is, het Leipzig die bynaam "Klein-Parys" gekry.
In Oktober 1813 het die Volkereslag naby Leipzig plaasgevind, een van die grootstes tydens die sogenaamde Vryheidsoorloë. Die geallieerde leërs van Oostenryk, Pruise, Rusland en ander lande het hier 'n oorwinning oor Frankryk se Napoleontiese troepe behaal.
Die spoorwegverbinding tussen Leipzig en Dresden, wat in 1839 geopen is, was die eerste oor 'n lang afstand en het Leipzig se posisie as een van die belangrikste Duitse vervoersentrums bevestig. Tussen 1902 en 1915 het hier die tweede grootste Europese spoorwegstasie na Milaan ontstaan.
Ingevolge die industrialisering het die bevolking teen die einde van die 19de eeu baie vinnig gegroei. In 1870 het die inwonertal tot meer as 100 000 gestyg. Vanaf 1913 was Leipzig met 600 000 inwoners die vierde grootste stad in Duitsland en ná 1949 die tweede grootste stad van die Duitse Demokratiese Republiek (DDR). Tussen 1945 en 2005 het die inwonertal egter van 750 000 tot 500 000 gedaal.
Die massabetogings van die jaar 1989 het tot die einde van die SED-bewind in die DDR gelei. Die handelskouterrein, wat op 12 April 1996 ingewy is, behoort tot die modernstes in Europa. Leipzig was een van die gasheerstede tydens beide die FIFA Sokker-Konfederasiebeker in 2005 en FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2006.
Ekonomie
Voor die Tweede Wêreldoorlog was Leipzig nie net 'n belangrike handelsplek waar internasionale handelskoue soos die Leipziger Messe gehou is nie, maar ook een van Duitsland se vernaamste nywerheidspilpunte.
In die laat 19de eeu is 'n katoenfabriek in die westelike stadsdeel Lindenau gevestig. Leipzig se katoenbedryf het sy ontstaan en sukses nie so seer aan tegniese vernuwing te danke gehad nie, maar aan die ontleding van kostevoordele. Tekstiele en garings is destyds oorwegend uit Engeland ingevoer. Die hoë belasting, wat in die Duitse Keiserryk op sodanige invoere gehef is, het die stigting van 'n eie katoenfabriek vir plaaslike entrepreneurs ondanks die Engelse katoenbedryf se tegnologiese voorsprong ekonomies en finansieel vatbaar gemaak.
Die prysvoordeel, wat Leipzig se katoenfabriek in die volgende dekades op die Duitse mark kon handhaaf, het verseker dat die onderneming meer as 'n eeu kon bestaan. Die perseel van tien hektaar, wat deur die aandelemaatskappy Leipziger Baumwollspinnerei AG in 1884 gekoop is en waarop aanvanklik nog 'n beskeie fabriek ontstaan het, het tot 1907 tot die grootste Europese katoenaanleg buite die Verenigde Koninkryk gegroei. Sy jaarlikse produksie het van 30 000 katoenspindels in die beginjaar tot 240 000 in 1909 gestyg.
Die katoenfabriek het die konsep van 'n hele fabriekstad verwesenlik waar werkers en hul gesinne in 'n soort tuinstad gevestig is. Kinders van werkende moeders is in crèches versorg. Tot 1989 het 'n maksimum van 4 000 werkers katoenspindels in drie skofte vervaardig. Met die Duitse Demokratiese Republiek se maatskaplike, politieke en ekonomiese ineenstorting laat in 1989 en die Duitse hereniging in 1990 is die fabriek aan internasionale markkragte blootgestel, en sy produkte het geblyk om nie meer mededingend te wees nie. In 1992 het die fabriek sy deure vir goed gesluit.
Vir die fabrieksterrein is 'n konsep van kulturele en kommersiële herlewing ontwikkel. Intussen word hier ateljees en galerye van kunstenaars gevestig.
Argitektuur
Die Volkereslagmonument
Tussen 16 en 19 Oktober 1813 het die sogenaamde "Volkereslag" voor die poorte van Leipzig plaasgevind – die grootste ooit tot by die Eerste Wêreldoorlog. In die slag, wat deel gevorm het van die Vryheidsoorloë, het Napoléon Bonaparte 'n beslissende nederlaag teen Oostenrykse, Pruisiese, Russiese en Sweedse troepe gely. Duitsers het aan albei kante geveg, en Sakse, wat destyds nog 'n bondgenoot van Napoléon was en as gevolg van sy nederlaag 'n aantal gebiede moes afstaan, het min belang daarin gestel om 'n monument ter herinnering aan die slag op te rig. Die bouprojek is dan ook eers ná die vereniging van die Duitse deelstate in die Duitse Keiserryk aangepak.
Die hoeksteen vir die monument is op 18 Oktober 1898 gelê. In 1913 is die monument in die suidooste van Leipzig, wat volgens 'n ontwerp van die Berlynse argitek Bruno Schmitz opgerig is, ingewy. Die argitek Clemens Thieme, voorsitter van die Deutscher Patriotenbund (Duitse Patriottebond) en plaaslike Vrymesselaar, was die bestuurder van die projek, wat deur middel van 'n spesiale lotery en bydraes van die publiek gefinansieer is. Die boukoste het ses miljoen goudmark beloop. Dié monument het glo as inspirasie vir die Voortrekkermonument in Pretoria gedien.
Verwysings
- (de) Bevölkerung des Freistaates Sachsen nach Gemeinden am 31. Dezember 2020
- (de) Glanz und Elend der Städte. In: WirtschaftsWoche, nommer 49, 1 Desember 2014, bl. 26-27
- (en) Désirée Picton-Seymour, Janek Szymanowski: Historical Buildings in South Africa. Struikhof, Kaapstad, 1989, bl. 162.
Eksterne skakels
| Wikimedia Commons bevat media in verband met Leipzig. |
- (en) Toerisme-inligting oor Leipzig op Wikivoyage
- (de) Amptelike webwerf