Die bedeksadiges (Angiospermae of Magnoliophyta) verwys na die takson van blomdraende plante. Hulle sluit die mees diverse groep plante op aarde in. Saam met die naaksadiges (Gymnospermae), maak hulle die groep plante uit wat sade voortbring. Bedeksadiges verskil egter van naaksadiges deurdat hulle blomme dra en ingeslote saadknoppe het. Naaksadiges daarteenoor, dra naakte sade in keëls of aan oop strukture.
| Angiospermae | |
|---|---|
| Magnolia virginiana | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Divisie: | Angiospermae Lindley [P.D. Cantino & M.J. Donoghue] |
| Klades | |
| Amborellaceae
| |
| Sinonieme | |
| Anthophyta |
Die bedeksadige plante se sade is feitlik sonder uitsondering opgesluit in 'n geslote vrugbeginsel. In teenstelling met naaksadige plante (Gymnospermae), wat geen stampers het nie en ook nie vrugte dra nie, het alle bedeksadige plante blomme met stampers en meeldrade wat as die plant se voortplantingsorgaan dien.
Bedeksadige plante kan in eensaadlobbige plante (monocotyledonae) en tweesaadlobbige plante (dicotyledonae) verdeel word. Alle blomplante word onder bedeksadige plante geklassifiseer, en daar is tans na raming meer as 250 000 verskillende soorte bedeksadige plante.
Kenmerkend vir bedeksadige plante is die feit dat dubbele bevrugting by die plant plaasvind, wat daartoe aanleiding gee dat die endosperm (kiemwit) die eindproduk van die plant se bevrugtingsproses is.
Kenmerke
Bedeksadige plante (subklas Angiospermae) is die vernaamste groep saadplante en is vir die mens se voortbestaan van die grootste belang. In teenstelling met naaksadige plante (Gymnospermae) is die bedeksadige plante se saadknoppe in 'n geslote vrugbeginsel opgesluit. Hierdie geslote vrugbeginsel is gewoonlik gevorm uit vergroeide vrugblare. Die saadknoppe word as ryp saad vrygestel sodra die vrugbeginsel (alleen of saam met ander blomdele) in 'n vrug ontwikkel het.
Nog 'n kenmerk van bedeksadige plante is dat hierdie plante blomme dra waarin die plant se voortplantingsorgane geleë is. Op die blom bodem is die kelk- en die kroonblare, wat 'n aantal meeldrade en een of meer stampers omhul.
Tweeslagtige blomme het stampers en meeldrade, terwyl eenslagtige blomme net meeldrade (in manlike blomme) of net stampers (in vroulike blomme) het. Die meeldrade lewer die stuifmeelkorrels en die stamper die eiersel.
Omdat die geslagselle van die bedeksadige plante deur middel van reduksiedeling ontstaan, waartydens die chromosoomgetal gehalveer word, is die geslagselle haploïed. Sodra 'n stuifmeelkorrel met 'n eiersel versmelt, word 'n nuwe diploïede organisme gevorm, wat later tot 'n volwasse plant sal ontwikkel. Hierdie plant vorm weer geslagselle en die hele siklus word so voltooi. Die voortdurende afwisseling van haploïede selle (met een stel chromosome) en diploïede selle (met twee stelle chromosome) word metagenese genoem, met ander woorde, die afwisseling tussen geslagtelike en nie-geslagtelike reproduksie.
Bevrugting
Die saadknoppe in die vrugbeginsel bestaan uit een of twee vliese (saadmantels) om die nusellusweefsel, waaruit die eiersel later ontwikkel. Hierdie saadmantels vorm later die saadhuid. Reduksiedeling vind in die nusellusweefsel plaas, en dit gee daartoe aanleiding dat 'n embriosak (vroulike gametofiet) in die saadknop gevorm word. Een nusellussel is die makrospoormoedersel, wat deur middel van reduksiedeling vier makrospore vorm. Drie van hierdie makrospore ontbind en die vierde vergroot en vorm die embriosak. Die primêre embriosakkern deel weer in twee kerne wat elk na 'n teenoorgestelde pool van die embriosak beweeg. Hier vind daar weer eens verdeling plaas, wat daartoe aanleiding gee dat daar nou vier kerne by elke pool is. 'n Sekondêre embriosakkern word gevorm wanneer een kern van elke pool na mekaar beweeg en saamsmelt. Drie kerne by die een pool vorm die eierapparaat, wat uit een eiersel en twee hulpselle bestaan. Die ander drie kerne vorm die antipodale selle, wat geensins by die plant se bevrugting betrokke is nie.
Die stuifmeel wat in die helmknoppe van die meeldrade gevorm word, word vrygestel wanneer dit ryp is. Die stuifmeelkorrels (mikrospore) het elk 'n harde buitewand en 'n sagte binnewand om die selsitoplasma, en een kern. Terwyl die stuifmeelkorrels nog in die stuifmeelsakkies van die helmknoppe is, deel die stuifmeelselle in twee, waardeur 'n vegetatiewe kern en 'n generatiewe kern gevorm word. Die vegetatiewe sel, wat soms die buissel genoem word, is groot, terwyl die generatiewe sel baie kleiner is. Die stuifmeel word deur insekte of deur die wind versprei, en beland op 'n stamper, waar dit ontkiem deurdat die eksien (die harde buitewand) oopbars en die intien (sagte binnewand) as 'n stuifmeelbuis in die styl afgroei. Die buis dring die saadknop binne. Die twee stuifmeelkerns wat ontstaan as die generatiewe kern in twee verdeel, beweeg met die stuifmeelbuis langs na die saadknoppe, waar dubbele bevrugting plaasvind: een manlike gameet (spermkern) versmelt met die eiersel en vorm die embrio. Die ander gameet vorm saam met die sekondêre embriosakkern die reserwevoedsel van die embrio. In die geval van naaksadiges (Gymnospermae) is die saadknoppe nie in 'n stamper geleë nie, maar wel op 'n spoordraende vrugblaar. Die stuifmeel val so direk op die saadknop.
Saadvorming
Die embrio bestaanuit die kiemwortel (radikuia), die pluimpie (plumula) en die saadlobbe, wat later in 'n volwasse plant ontwikkel. Die vrug van die plant word uit die vrugbeginsel gevorm. By sekere plante is daar 'n aantal sade in die vrug, soos byvoorbeeld by peulplante. Soms dra die vrug egter net een saad, soos by die okkerneut.
Daar word onderskei tussen eensaadlobbige (monocotyledonae) en tweesaadlobbige plante (dicotyledonae) op grond van die aantal saadlobbe wat die plant het. Tweesaadlobbige plante se blare is gewoonlik netnerwig, terwyl eensaadlobbige plante se blare parallelnerwig is. In teenstelling met die tweesaadlobbige plante wat gewoonlik blomkranse dra wat vier- of vyfledig is, is dié van die eensaadlobbige plante gewoonlik net drieledig. Nog 'n duidelike verskil tussen eensaadlobbige en tweesaadlobbige plante kan in die rangskikking van die vaatbundels in die plantstingel waargeneem word. Tweesaadlobbige plante se vaatbundels is in 'n sirkel gerangskik, terwyl dié van die eensaadlobbige plant in die grondweefsel versprei is.
Bronnelys
- Wêreldspektrum, Volume 2, bl.197-200, ISBN 0908409419
Verwysings
- Lindley, J (1830). Introduction to the Natural System of Botany. Londen: Longman, Rees, Orme, Brown en Green. xxxvi.
- Cantino, Philip D.; Doyle, James A.; Graham, Sean W.; Judd, Walter S.; Olmstead, Richard G.; Soltis, Douglas E.; Soltis, Pamela S.; Donoghue, Michael J. (2007). "Towards a phylogenetic nomenclature of Tracheophyta". Taxon. 56 (3): E1–E44.