Die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie (SAUK, Engels: South African Broadcasting Corporation, SABC) is in ooreenstemming met die Suid-Afrikaanse Uitsaaiwet van 1936 as Suid-Afrika se nasionale uitsaaidiens op 1 Augustus 1936 gestig.
| Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie | |
|---|---|
SABC se kenteken | |
| Gestig | 1 Augustus 1936 |
| Gesluit | Aktief |
| Netwerk | Publieke omroep |
| Eienaar | Regering van Suid-Afrika |
| Beeldformaat | 16:9 |
| Slagspreuk | This is your SABC. ("Dit is jou SAUK.") Vuka Sizwe! ("Nasie staan op!") |
| Land | Suid-Afrika |
| Taal | Tale in Suid-Afrika |
| Uitsaaiarea | Suid-Afrika; Botswana, Lesotho, Mosambiek, Namibië, Zimbabwe, Eswatini |
| Hoofkantoor | Aucklandpark, Johannesburg |
| Webtuiste | www.sabc.co.za |
| Televisie | kanaal SABC1 |
| Televisie | kanaal SABC2 |
| Televisie | kanaal SABC3 |
| Televisie | kanaal SABC Nuus |
| Televisie | kanaal SABC Encore |
Reeds voor die totstandkoming van die SAUK was daar pioniers op die gebied van radiokommunikasie. Die Suid-Afrikaanse ingenieur Hendrik van der Bijl, wat navorsing by die American Telephone and Telegraph Company (ATT) in die Verenigde State gedoen het, het in 1915 daarin geslaag om 'n toetsuitsending van New York na die Eiffeltoring in die Franse hoofstad Parys te doen.
Danksy die Amerikaanse maatskappy Western Electric, wat die nodige tegniese ondersteuning voorsien het, het die Suid-Afrikaanse Spoorweë op 29 Desember 1923 met die eerste toetsuitsendings van radiokonserte vanuit Johannesburg begin. Die Spoorweë se radiostasie is op 1 Julie 1924 deur die Wetenskaplike en Tegniese Klub (Scientific and Technical Club) van Johannesburg oorgeneem.
Net soos in die Goudstad het ook in Kaapstad (op 15 September 1924 die eerste radiostasies onder die beheer van die Cape and Peninsula Broadcasting Association) en Durban (10 Desember 1924) tot stand gekom. Die stasies is uitsluitlik deur lisensiegelde gefinansieer wat weens die klein aantal luisteraars egter nie die koste kon dek nie. Op 1 April 1927 het die Schlesinger-organisasie (sien I.W. Schlesinger) al drie stasies met die goedkeuring van die Suid-Afrikaanse regering oorgeneem en hulle in die land se eerste uitsaaikorporasie, die African Broadcasting Corporation, saamgesmelt. Die Schlesinger-organisasie het die eksklusiewe reg gekry om radioprogramme in Suid-Afrika uit te saai, maar kon in finansiële opsig nog steeds nie die mas opkom nie.
Die Suid-Afrikaanse regering het onder die leiding van die Eerste Minister, generaal J.B.M. Hertzog, 'n ondersoek oor die toekoms van die uitsaaiwese in die land ingestel en besluit om die SAUK te stig. In sy eerste bestaansjaar het die SAUK hom tot die uitsaai van Engelse programme beperk, tog het die regering daarop aangedring dat programme vanaf 1937 ook in Afrikaans uitgesaai moes word. Die uitsaaidienste in die twee landstale het as Radio South Africa en Radio Suid-Afrika bekendgestaan.
Met die begin van die SAUK se uitsaaidiens het die nuwe medium danksy die eerste hoogtepunt, die uitsending van die eeufees van die Groot Trek met die Simboliese Ossewatrek vanuit Kaapstad na die binneland, in 1938 ook by Afrikaanse luisteraars baie gewild geraak. Afrikaans is vinnig as radiotaal gevestig, en die taal, wat deur die SAUK se omroepers gebruik is, het 'n soort Standaardafrikaans vir baie luisteraars geword.
Die Engelse gehore kon danksy die programme, wat deur die Britse BBC aan die SAUK verskaf is, reeds van die begin af 'n groot aantal kulturele uitsendings geniet.
In 1940 het die SAUK ook die eerste radiodienste in Swart tale verskaf wat aanvanklik nog met behulp van telefoonlyne na die Swart luisteraars se woonplekke herlei moes word.
Die eerste tweetalige handelsdiens, Springbokradio, is op 1 Mei 1950 ingestel. Populêre programme in Afrikaans en Engels met advertensies het die SAUK van 'n nuwe inkomste voorsien. Springbokradio het eers onder die invloed van die nuut ingevoerde televisieprogramme in die sewentiger- en tagtigerjare 'n groot deel van sy luisteraars kwytgeraak en is uiteindelik in 1985 gestaak.
Die frekwensiemodulasie-stelsel met sy duidelik verbeterde klankgehalte is op 1 September 1961 vanuit Brixtonheuwel in Johannesburg ingestel, en op 6 Januarie 1976 het die SAUK se eerste televisiekanaal begin uitsaai. Naas Engelse programme is ook Afrikaanse televisieprogramme, oorgeklankte buitelandse programme en 'n verskeidenheid dokumentêre programme vir die Afrikaanstalige gemeenskappe van Suid-Afrika aangebied. Op Sondae het die SAUK veral godsdienstige programme uitgesaai, en gedurende die eerste twee jare van die televisiediens was daar nog geen televisie-advertensies nie.
Die kanale TV 2 en TV 3 het hulle eerste programme op 1 Januarie 1982 gebeeldsaai. TV 2 het as Nguni-kanaal programme in Zoeloe en Xhosa en TV 3 as Sotho-kanaal programme in Noord- en Suid-Sotho en Tswana aangebied. Binne 'n dekade ná sy stigting het die Suid-Afrikaanse televisie die meeste toeskouers van alle uitsaaikorporasies in Afrika gehad.
Die SAUK se eerste FM-stereoprogram, Five FM, is sedert 1986 eerstens uit 'n antenna op die dak van die SAUK-gebou geleë, en later vanaf die Sentech-toring uitgesaai. Five FM is ook die eerste stasie wat in 1988 landwyd in stereo-FM aangebied is.
Vroeë geskiedenis
In die laat 19de eeu, toe Guglielmo Marconi se uitvinding, die radio, nog in die beginstadium van sy ontwikkeling was, het 'n werknemer by die Port Elizabethse telefoonsentrale, Edward Alfred Jennings, die eerste radio-ontvangstoestel in Suid-Afrika gebou. In 1899 het dr. (later sir) John Beattie 'n demonstrasie van draadloostelegrafie (radiotelegrafie) in 'n tent op die Parade in Kaapstad gegee, deur boodskappe oor ’n afstand van 122 m te versend.
Hoewel telegraaflyne die vernaamste verbindingsmiddel van die Boere- sowel as die Britse magte in die Anglo-Boereoorlog was, het albei magte ook Duitse draadloosstelle gebruik. Radiolisensies is in 1902 ingestel. Radio was vroeg reeds 'n onontbeerlike deel van Suid-Afrikaanse skeepsvaart, en Durban en Johannesburg was teen 1914 per radio met mekaar verbind. Toe die Eerste Wêreldoorlog in 1914 uitbreek, het die Suid-Afrikaanse regering op alle radiotoestelle beslag gelê.
Ná die oorlog is amateurstasies in Kaapstad en Johannesburg gestig en het die radio gewild geword. (Die woord "radio" is sedert ongeveer dié tyd al hoe meer gebruik in plaas van draadloos.) Daar was selfs ’n paar onafhanklike radiostasies wat musiekprogramme uitgesaai het. Suid-Afrika se eerste landswye Saterdagaandmusiek is op 29 Desember 1923 uit Rissikstraat in Johannesburg uitgesaai onder beheer van die destydse administrasie van die Suid-Afrikaanse Spoorweë en Hawens.
Dit was eintlik 'n slim reklameset deur die Western Electric Company, wat 'n kragtige sender gratis aan hul vernaamste kliënt, die SAS en H, beskikbaar gestel het. Daarna is drie onafhanklike stasies gestig, wat uit Durban, Kaapstad en Johannesburg uitgesaai het. Eienaars van radiostelle moes lisensiegeld aan die stasies betaal. Wanbetaling van lisensiegelde, swak beheer en roofstasies het die "amptelike" stasies byna bankrot laat speel, maar die Schlesinger-korporasie het in 1927 tot die redding van die jong radiobedryf gekom.
'n Tienjaarkonsessie is aan die korporasie toegestaan om die African Broadcasting Corporation as 'n diensorganisasie te bedryf. Luisteraars moes 2 pond per jaar aan die korporasie en 5 sjielings aan die Departement van Pos- en Telegraafwese betaal. Die radiobedryf het nogtans steeds geldelike probleme ondervind en nog voordat die Schlesinger-organisasie se konsessie verstryk het, het die destydse eerste minister, genl. Hertzog, beveel dat die hele saak ondersoek word. Hiervoor is sir John Reith van die British Broadcasting Corporation as raadgewer aangestel. Daarna is die Suid- Afrikaanse Uitsaaikorporasie (SAUK) ingevolge Wet 22 van 1936 gestig.
Politieke verandering
Onder staatspresident F.W. de Klerk is 'n einde aan die streng sensuurmaatreëls van die verlede gemaak, en die SAUK het begin om 'n meer objektiewe nuusdekking aan te bied.
In 1996, byna drie jaar ná die regeringsoorname deur die African National Congress, het die SAUK sy drie televisiekanale begin herorganiseer om die inheemse taalgroepe van die land te akkommodeer. In wese het die herorganisasie tot die afskaling van Afrikaanse televisieprogramme gelei.
Die belangrikste Afrikaanse radiodiens, wat sedert 1995 onder die naam Radio Sonder Grense (RSG) bekend staan, is egter steeds baie gewild by Afrikaanse luisteraars.
Sien ook
Bronne
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-66-4, volume 25, bl. 15
Eksterne skakels
| Wikimedia Commons bevat media in verband met Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie. |
- (en) Amptelike webwerf
Media